Klik hier voor een samenvatting
Wat zijn deepfakes? Een korte uitleg
Deepfakes zijn gemanipuleerde video’swaarbij iemands uiterlijk vervormd wordt om hem of haar eruit te laten zien als een ander. Deepfakes zijn steeds gemakkelijker te creëren, wat zorgwekkend is.
96% van alle deepfakes bestaat uit p*rnografische beelden die onder andere gebruikt worden voor sextortion of wraakp*rno. Deepfakes worden bovendien ingezet om nepnieuws te verspreiden door misleidende video’s van bekende personen te maken.
Je kunt jezelf beschermen tegen deepfakes. Dit zijn de maatregelen die je kunt nemen:
- Plaats zo min mogelijk foto’s van jezelf online.
- Beveilig je apparaten zodat foto’s van jezelf niet worden gestolen.
- Wees kritisch op online materiaal. Controleer de bron en let op visuele aanwijzingen.
- Meld het als je slachtoffer bent geworden van een deepfake video.
Lees ons volledige artikel om meer te weten te komen over deepfakes en hoe je je ertegen kunt beschermen.
In de tweede Terminator-film kon de T-1000-robot zijn uiterlijk veranderen om eruit te zien als wie het maar wilde. In dit opzicht komen deepfakes heel dicht in de buurt van een T-1000-robot. De term deepfake verwijst naar synthetische media die echt lijken, maar die door kunstmatige intelligentie sterk bewerkt zijn.
Het is een machtig middel voor manipulatie. In dit artikel leggen we uit wat het precies is, waar mensen het voor inzetten en hoe je jezelf tegen deepfakes kunt beschermen.
Wat is een deepfake?
Een deepfake is een nep stukje media, meestal een video, dat er heel echt uitziet. Kunstmatige intelligentie en deep learning combineren twee beelden: dat van een acteur wiens mimiek en mondbewegingen worden overgenomen en het gezicht van een ander, bijvoorbeeld een politicus of een bekend persoon. Deze beelden worden aangevuld met een gemanipuleerde stem (voice cloning).
Een deepfake maken vereist meestal data met vele duizenden beelden die met behulp van specialistische software worden samengevoegd. Het maken van deepfakes wordt steeds gemakkelijker en komt ook voor een steeds grotere groep personen binnen handbereik.
Een app als Snapchat biedt via de Snapchat-filters al een minimalistische vorm die voor iedereen toegankelijk is. Dit wordt ook wel een shallowfake genoemd. Maar ook echte deepfakes worden door een steeds grotere groep gebruikt.
Hoe bescherm je jezelf tegen deepfakes?
In een poging om deepfakes tegen te gaan, gaf Google in 2019 een opslagplaats van deepfake-gegevens vrij. De gegevens uit deze database worden gebruikt om tools te ontwikkelen waarmee nepvideo’s kunnen worden opgespoord en verwijderd. Ook Meta en Microsoft werken aan een deepfake-detectietool.
De vraag is of deze inspanningen voldoende zijn om je te beschermen tegen de gevaren van deepfakes. Op dit moment is het verstandig om extra veiligheidsmaatregelen te treffen.
Tip 1: deel je foto’s niet publiekelijk
Als je veel foto’s van jezelf maakt en deze openbaar deelt, ben je een gemakkelijk doelwit voor cybercriminelen. De meest realistische deepfake-video’s kunnen alleen worden gemaakt met een grote dataset van foto’s. Als je het aantal foto’s van jezelf dat openbaar beschikbaar is, kunt beperken, val je minder snel ten prooi aan cybercriminelen die deepfakes gebruiken.
Houd hier dus rekening mee. In de instellingen van de meeste sociale-mediaplatforms kun je ervoor kiezen om je account op privé te zetten waarmee je ook de toegang tot jouw foto’s beperkt.
Tip 2: verbeter de beveiliging van je apparaat
Naast bewust omgaan met de foto’s die je post, kun je er ook voor zorgen dat je apparaten goed beveiligd zijn. Zo lekken je gegevens – inclusief foto’s en video’s – minder snel uit.
Gebruik hiervoor een VPN (Virtual Private Network). Een VPN verstuurt je data namelijk versleuteld via een beveiligde tunnel. Voor extra veiligheid gebruik je ook anti-malware software en tweefactorauthenticatie. Daarmee verklein je de kans dat cybercriminelen zichzelf toegang kunnen verschaffen tot jouw accounts en tot foto’s en video’s waar jij opstaat.
We zijn zelf fan van Surfshark. Deze provider biedt goede bescherming voor een lage prijs. Via de onderstaande knop kun je direct een abonnement aanschaffen met 86% korting.
Ga direct naar Surfshark
Tip 3: controleer de bron
In de vorige tips gaat het om het verkleinen van de kans dat je zelf figureert in een deepfake-video. Maar het is natuurlijk ook belangrijk om niet in een nep-video te trappen. Controleer daarom de bron van een filmpje op betrouwbaarheid.
Van welke website komt een video- of audiofragment en is die website betrouwbaar? Kun je het fragment ook op andere betrouwbare websites vinden? Gebruik bij voorkeur media waarvan je weet dat ze zelf ook hun bronnen checken en wees kritisch op filmpjes op sociale media.
Tip 4: let op visuele aanwijzingen
Let ook op visuele aanwijzingen. Zijn de mondbewegingen natuurlijk? Klopt de gezichtsuitdrukking met wat er gezegd wordt? Knippert de spreker wel eens met de ogen? Als het om een video gaat, dan kun je deze vertraagd afspelen. Eigenaardigheden vallen dan beter op.
Gaat het om een video-call? Vraag je gesprekspartner of hij of zij een rondje kan draaien waarbij zijn gezicht de hele tijd in beeld is. Als een gezicht met deepfake-technologie is gemaakt, dan zie je dat snel. De achterzijde van iemands hoofd wordt namelijk vaak vergeten om na te maken.
Wat moet je doen als je slachtoffer bent geworden?
Als je toch slachtoffer wordt van cybercriminaliteit via een deepfake: meld dit dan. Maak een melding bij het platform waarop de deepfake is gedeeld. Wordt het materiaal gedeeld via sociale media? Dan kun ook het profiel rapporteren van degene die het verspreidt. De Autoriteit Persoonsgegevens kan eventueel helpen.
Als je voorkomt in een deepfake, kan er sprake zijn van smaad of laster. Daarnaast kan het materiaal ook gebruikt worden voor afpersing of oplichting. En als het gaat om deepfake-p*rno, is er sprake van online seksueel misbruik. Daarom is het aan te raden om naar de politie te stappen en aangifte te doen. Verzamel zo veel mogelijk bewijs, zoals screenshots.
Andere organisaties die je kunnen helpen zijn Slachtofferhulp en Helpwanted. Bij Slachtofferhulp kun je terecht voor emotionele hulp, maar ook voor rechtshulp of praktische informatie over aangifte doen en het strafproces. Helpwanted is er speciaal voor advies bij (online) seksueel misbruik. Dit kan anoniem.
Zo worden deepfakes gebruikt (met deepfake-voorbeelden!)
Deepfakes worden op verschillende manieren ingezet, zowel ten goede als ten kwade. Hieronder leggen we een paar van de toepassingen uit.
Hollywood-films
In Hollywood gebruiken CGI- en special effects-artiesten deze techniek al jaren om acteurs er jonger te laten uitzien. Dat gebeurde bijvoorbeeld met Samuel L. Jackson in de film Captain Marvel, met Will Smith in de film Gemini Man en met Robert DeNiro, Al Pacino en Joe Pesci in de film The Irish Man.
Ook in Star Wars wordt deepfake-technologie volop gebruikt. Om Mark Hamill, de acteur die Luke Skywalker speelt, jonger te laten lijken, hebben de filmmakers zijn gezicht samengevoegd met dat van een jongere acteur.
Om in het Star Wars-universum te blijven: de regisseurs hebben hetzelfde gedaan met de overleden actrice Carrie Fisher en acteur Peter Cushing. Om prinses Leia Organa en Grand Moff Tarkin opnieuw op het doek te krijgen, zijn beelden van de acteurs geanalyseerd door kunstmatige intelligentie en vervolgens op de gezichten van de nieuwe acteurs geplakt.
Deep Therapy
Een tweede positieve manier waarop deepfake-content kan worden gebruikt is Deep Therapy. Hierbij wordt de deepfake-technologie gebruikt om mensen te helpen bij rouwverwerking of bij het verwerken van trauma’s.
Via een deepfake kunnen mensen bijvoorbeeld praten met een overleden dierbare. Ook kunnen slachtoffers van misdrijven op deze manier in gesprek gaan met de dader. Dit kan rust of opluchting bieden, ook al weten de cliënten dat het beeld niet echt is.
Een deepfake wordt ook ingezet bij angsttherapie. Met een filmpje waarin de deepfake-versie van jezelf jouw grootste angst trotseert, worden zogenaamde ‘nieuwe herinneringen’ aangemaakt. Deze deepfake-technologie wordt aangeduid als Deep Memory.
Deepfake als gimmick
Er zijn deepfake-toepassingen die vooral leuk of grappig zijn. We noemden al de Snapchat-filters. Een ander voorbeeld is Deep Nostalgia van MyHeritage. Hiermee kunnen oude familiefoto’s tot leven gewekt worden door ze om te zetten in filmpjes. Of wat dacht je van FaceApp, een app die een tijdje geleden viral ging en die je toont hoe je eruitziet als je ouder bent.
Ook deepfakes van beroemdheden kunnen grappig zijn, zolang voor iedereen duidelijk is dat het om nepbeelden gaat. Zo ging eind 2021 een kerstvideo van Mark Rutte, Hugo de Jonge, Diederik Gommers en Jaap van Dissel viral.
Nepnieuws
Deepfakes worden ook ingezet om misleidende informatie te verspreiden en de beeldvorming te manipuleren. Zo verscheen er in maart 2022 een video van president Zelensky die zich overgeeft aan de Russen. Hij doet een oproep aan de Oekraïners om hun wapens neer te leggen. Het Britse Sky News wees er echter op dat het filmpje niet echt is.
Gevaar zit ook in het feit dat mensen door nepnieuws en deepfakes niet meer weten wat ze moeten geloven. De verwarring die nepnieuws kan scheppen werd de afgelopen jaren duidelijk tijdens de coronacrisis en de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten.
Om het nog ingewikkelder te maken kunnen deepfakes ook ingezet worden zonder de intentie om de waarheid te manipuleren. Dat was het geval met de klimaattoespraak van Mark Rutte, een deepfake van De Correspondent:
De Correspondent maakte vanaf het begin duidelijk dat het om een nep-Mark Rutte ging. Dat staat niet alleen bij de video, maar KlimaatRutte – zoals De Correspondent de nep-Mark Rutte noemt – geeft dat ook zelf aan. Het doel is hier dan ook niet om mensen te misleiden, maar om te laten zien hoe klimaatleiderschap eruit kan zien.
Sextortion en wraakp*rno
96% van alle deepfakes bestaat uit p*rno. In de meeste gevallen gaat dit om zogenaamde non-consensual p*rn. Hierbij wordt het gezicht van de p*rno-actrice of -acteur vervangen door het gezicht van een ander, zonder diens toestemming.
Deze beelden kunnen gebruikt worden voor sextortion. Cybercriminelen chanteren dan mensen onder de dreiging met compromitterende video’s. Zelfs als het slachtoffer weet dat de beelden niet echt zijn, kan het voelen alsof er geen andere keuze is dan te betalen.
Deepfake-software wordt ook gebruikt om wraakp*rno te maken. Iemand plaatst dan seksueel getinte beelden van een ander online uit wraakgevoelens. Dit overkwam de presentatrice Welmoed Sijtsma die er een documentaire over maakte:
Phishing
Sinds de opkomst van het videovergaderen worden er steeds vaker nepvideo’s ingezet voor phishing. Oplichters doen zich bijvoorbeeld voor als de algemeen directeur en geven werknemers in een digitale vergadering de opdracht om bepaalde facturen te betalen.
Een paar jaar geleden werd een Britse CEO overgehaald om ruim 200.000 euro over te maken naar een fraudeur. De CEO dacht dat hij tijdens een telefoongesprek aan het praten was met het hoofd van het moederbedrijf, die hem vroeg het geld direct over te maken. De CEO zou zijn misleid door deepfake-audio.
Het Internet Crime Complaint Center (IC3) van de FBI bevestigt dat cybercriminelen steeds vaker met gemanipuleerde videobeelden en audio mensen in het bedrijfsleven proberen op te lichten.
Een deepfake maken met behulp van apps
Zao App was de eerste software waarmee het maken van deepfakes op grote schaal toegankelijk maakte voor mensen. Zao is niet de enige deepfake-app die je kan helpen video’s te maken. Sindsdien zijn er nog veel meer van dergelijke software uitgebracht, waaronder:
- Deepfakesweb: dit is een betaalde browser-app waarmee je afbeeldingen en video’s kunt samenvoegen.
- DeepFaceLab: een complexer programma van Microsoft. DeepFaceLab is moeilijker in gebruik dan Deepfakesweb en vereist een grote dataset van media om overtuigend materiaal te creëren.
- Wombo: dit is een lipsynchronisatie-app waarmee je gezichten kunt plakken op muziekvideo’s.
- Synthesia: platform waar je met AI-avatars en AI-voices training-video’s kunt maken.
- VALL-e: deze nieuwe software van Microsoft kan een menselijke stem imiteren en heeft daarvoor slechts een audiofragment van 3 seconden als input nodig.
Met de meeste deepfake-apps die op grote schaal beschikbaar zijn, krijg je onrealistische resultaten. Het is echter ook mogelijk om beelden te maken die niet van de werkelijkheid te onderscheiden zijn. Het is daarom zaak om te leren hoe je jezelf ertegen beschermt.
Het toekomstbeeld van deepfake
Deepfakes kunnen op een positieve manier ingezet worden, bijvoorbeeld voor special effects in films. Cybercriminelen gebruiken de technologie echter ook om ernstige schade aan te richten. Politici en BN’ers zijn het makkelijkste doelwit, bijvoorbeeld als het gaat om nepnieuws en nep-p*rnobeelden. De gevaren van deepfakes kunnen iedereen raken.
Met de ontwikkeling van artificial intelligence en deep learning kan de invloed van deepfakes steeds groter worden. Onderzoekers van de Tilburg University of Law, Technology and Society (TILT) pleiten voor meer regulering en bewustwording om een vuist te vormen tegen deepfakes.
De Europese Commissie heeft daar gehoor aan gegeven. In juni 2022 introduceerde het dagelijks bestuur van de EU nieuwe richtlijnen om het verspreiden van nepnieuws en deepfakes tegen te gaan. Of dat voldoende is zal de toekomst ons leren.
Wil je meer weten over cybercrime en hoe je jezelf ertegen kunt beschermen? Dan vind je deze artikelen vast ook interessant:
- Tips om je foto’s te beschermen tegen hackers
- Wat kun je doen als je gehackt bent?
- Wat is cyberstalking?
- Wat is identiteitsfraude?
Wat zijn deepfakes? Veelgestelde vragen
Deepfakes worden steeds gemakkelijker beschikbaar en eenvoudiger om te verspreiden. Heb je nog een vraag over deepfakes? Bekijk deze FAQ-sectie voor onze antwoorden op de meestgestelde vragen.
Wat is een deepfake?
Een deepfake is een gemanipuleerd stukje media dat video- en audio-elementen bevat. Deepfake-technologie gebruikt kunstmatige intelligentie en machine learning om bestaande video’s aan te passen en nieuwe gezichten of stemmen toe te voegen over het originele bestand.
Hoe maak je een deepfake?
Je kunt online apps gebruiken om deepfake-video’s te maken, bijvoorbeeld Deepfakesweb. Dit is echter niet gratis; het maken van een video kost tussen de 5 en de 70 euro. Andere opties zijn Wombo en DeepFaceLab.
Let wel: het maken van een deepfake-video en deze publiekelijk delen, kan worden beschouwd als smaad en zelfs als afpersing als je contact zoekt met de persoon in de video. We raden het dan ook streng af om deepfakes voor kwaadaardige doeleinden te gebruiken.
Wat zijn de risico's van deepfakes?
Met deepfake kan nepnieuws gemaakt worden waarmee de werkelijkheid gemanipuleerd kan worden. Dat kan erg gevaarlijk zijn. Een neveneffect hiervan is dat mensen door deepfakes en nepnieuws niet meer weten wat echt is en wat nep. Dat kan leiden tot verwarring.
Hoe herken je een deepfake?
Om een deepfake te herkennen kun je letten op visuele aanwijzingen. Zijn de mondbewegingen natuurlijk? Klopt de gezichtsuitdrukking? Knippert de spreker af en toe met zijn ogen? In een video-call kun je je gesprekpartner vragen om een rondje te draaien. De achterkant van het hoofd wordt namelijk vaak vergeten bij een deepfake.
Waar worden deepfakes voor gebruikt?
Deepfakes worden zowel met goede als met kwade bedoelingen gebruikt. Zo worden deepfakes ingezet in films om acteurs jonger te laten lijken. Maar deepfakes worden ook ingezet om nepnieuws te verspreiden. Het merendeel van de deepfakes bestaat echter uit p*rno. Dit wordt onder andere ingezet om mensen te chanteren (sextortion).
Emi van de Ven
Eindredacteur
Emi heeft een achtergrond in internationale betrekkingen en veiligheid en is met name geïnteresseerd in overheidscensuur en internetvrijheid. Vraagstukken over online privacy en vrijheden worden door de digitalisering namelijk steeds vaker een politieke kwestie.
Bij VPNGids.nl houdt Emi zich bezig met het redigeren en schrijven van artikelen.
Meer artikelen uit de sectie Cybercrime
Spam-mail stoppen? Zo blokkeer je ongewenste e-mails
11 juni 2024
Wat is sms-fraude en hoe herken ik smishing (sms-phishing)?
15 november 2022
Wat is swatting en hoe zorg je ervoor dat jij geen slachtoffer wordt?
25 april 2024
